آشنایی با نحوه برداشت و انبارداری انار

بهترین زمان برداشت و انبارداری انار چه زمانی است؟ نحوه صحیح برداشت و انبارداری انار چگونه است؟ آیا با رعایت اصول صحیح می توان خسارت انار را کاهش داد و سودآوری بیشتری را بدست آورد؟

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

آشنایی با بهترین زمان برداشت و انبارداری انار

درخت انار معمولاً از سال سوم کاشت گل و میوه می‌ دهد. رسیدن میوه تدریجی بوده و با توجه به آب‌ و هوا و گونه (واریته)های گوناگون از واسط شهریور تا اواخر آبان ماه ادامه می‌یابد. زمان رسیدن میوه موقعی است، که نسبت قند به اسید ثابت بماند و پوشش دور دانه‌ ها و نیز محل قرار گرفتن دانه‌ ها قرمز شود. از نظر زمان رسیدن و موقع برداشت، ارقام انار را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:

  1.  گونه های (واریته های) زودرس شیرین: شامل آقا محمدعلی شیرین ، پوست سیاه شیرین ، پوست سفید شیرین و ملس شیرین می‌ باشند. انارهای مذکور تا اواسط شهریور می‌رسند.
  2.  واریته های زودرس‌ترش شامل، انارهای تابستانی‌ترش می‌ باشند که این ارقام تا اوایل مهرماه می‌ رسند و باید به‌ موقع برداشت گردند، چون هر دو واریته تقریباً فاقد خاصیت انباری هستند و باید به‌ محض رسیدن برداشت و به بازار حمل گردند.
  3. واریته ها انار دیررس : شامل انار ملس ترش و پوست سفید ترش می‌باشند، که بهترین و مرغوب‌ ترین واریته از نظر نگهداری، بازارپسندی، طعم، تهیه آب و رب انار محسوب می‌شوند. رقم ملس ترش علاوه بر کیفیت خوب ، به آفت کرم گلوگاه انار و عارضه ترکیدگی مقاوم‌تر از سایر ارقام است و به این دلیل که باغداران بیشتر به کشت و توسعه این رقم مبادرت می‌ ورزند.

این واریته در اواخر مهر یا اوایل آبان ماه می‌ رسند و به‌منظور جلوگیری از عارضه ترکیدگی باید هر چه زودتر برداشت و به بازار مصرف حمل گردند. به‌ طور کلی انار در سایر استان‌ ها نیز کم‌ و بیش مشابه روش‌ های فوق‌ الذکر می‌باشد ولی برداشت متجاوز از 90% محصول تولیدی انار در مهرماه صورت می‌ گیرد.

میوه انار را به‌ محض رسیدن باید چید در غیر این صورت بیشتر میوه‌های درشت در اثر سردی هوا دیده و می‌ ترکد. باید دقت کرد که انار حتی‌ المقدور در موقع بارندگی رو با شبنم چیده نشود زیرا انار آب‌ دیده زودتر ترک خورده و در انبار می‌گندد. ذکر این نکته ضروری است که در هنگام برداشت، باغداران باتجربه ابتدا انارهای درشت، سرخ و بدون سوختگی و پس‌ از آن انارهای متوسط و پس از دو هفته انارهای ریز را برداشت می‌ کنند.

در این روش انارهای دسته اول به بازار و صادرات ، انارهای دسته دوم جهت نگهداری در انبار و انارهای دسته سوم حمل به کارخانه‌ها و استفاده برای تولید فرآورده‌ های آن مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

 

 

نکات مهم در زمان برداشت میوه انار :

میوه انار را باید در غیر این صورت بیشتر میوه‌ های درشت در اثر سردی هوا صدمه‌ دیده و می ترکند. باید دقت کرد که انار حتی‌المقدور در مواقع بارندگی و یا شبنم چیده نشود زیرا انار آبدیده زودتر ترک‌ خورده و در انبار می‌ گندد.

برای چیدن انار، می‌توان با از قیچی استفاده کرد و یا با یکدست نقطه اتصال میوه به شاخه را گرفته و با دست دیگر میوه را عکس جهتی که روی شاخه قرار گرفته ، چرخانده تا از شاخه جدا شود هرگز نباید میوه را با کشیدن از شاخه جدا کرد زیرا در اثر این عمل اکثر شاخه‌هایی که در سال بعد باید میوه تولید کنند، کنده می‌ شوند.

بعد از جدا شدن میوه از شاخه باید دم آن‌ها را قطع کرده و به‌ آرامی در جعبه‌ های مخصوص قرارداد و در هنگام حمل نیز باید دقت کرد که به میوه‌ ها آسیبی نرسد زیرا میوه‌ های آسیب‌ دیده خاصیت انباری نداشته و به دلیل نفوذ عوامل بیماری‌ زا از محل‌ های آسیب‌ دیده، به‌ زودی پوسیده و از بین می‌ روند.

محصول انار برداشت‌ شده 3-2 روز در سطح باغ پخش نموده سپس جمع‌ آوری می‌ نمایند هدف از این کار را باغداران نرم شدن پوست میوه و سالم ماندن آن می‌ دانند.

نکات مهم در زمان برداشت میوه انار :

نحوه شستشو و ضدعفونی انار

یکی از روش‌های گندزدایی انار ، استفاده از روش آب گرم است . برای این منظور تحقیقات گسترده‌ای در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر انجام‌ یافته و نمونه‌ های انار در چندین دمای آب گرم ، بر زمان‌های 180,30,60 ثانیه شستشو داده‌ شده و سپس به انبار منتقل شدند. بهترین نتایج از دمای 51 درجه سانتی‌گراد به مدت 60 ثانیه به دست آمد.

یکی از دیگر روش‌هایی که در این‌ ارتباط مورد بررسی و تحقیق گرفته است، استفاده از نوعی واکس جامد به نام پرولانگ (prolong) می‌ باشد. انارهای برداشت‌ شده با این ماده که قابل‌ حل در آب می‌ باشد ضدعفونی شده و سپس انبار می‌ شوند. این روش بهترین عامل در افزایش عمر انبارداری انار و حفظ کیفیت آن برای مدت طولانی تشخیص داده‌ شده است.

درجه‌بندی و بسته‌بندی انار

در حال حاضر برای درجه‌ بندی انار تنها به جدا کردن نمونه‌ های ترک‌ خورده و فاسد از نمونه‌های سالم اکتفا می‌شود و درجه‌ بندی صحیح و اصولی روی این محصول از نظر اندازه، رقم، رنگ و … کمتر اعمال می‌ گردد. انارها در دو مرحله پس از برداشت و پس‌ از انبار درجه‌ بندی می‌گردند. بهترین روش برای بسته‌ بندی انار، استفاده از کارتن و یا جعبه‌ هایی ردیفی می‌باشند.

 

نحوه بسته‌ بندی محصول

بسته‌ بندی یک جزء غیر قابل‌ تفکیک از فرآیند تولید غذاست و دارای دو نقش اساسی است: تبلیغ و معرفی غذا در کل فروش و حفاظت از غذا در مدت ماندگاری آن.

در گذشته‌های دور بسته‌بندی فقط به‌ منظور حفاظت از غذا انجام می‌شد ولی پس ‌از انقلاب صنعتی هدف دیگری نیز از قبیل جنبه‌های ارتباطی و تبلیغاتی به آن اضافه شد به‌ طوری‌ که در حال حاضر بسته‌ بندی وظیفه انتقال پیام به مصرف‌ کننده را دارد و در واقع واسطه‌ای است میان تکنولوژی و مصرف‌ کننده .

تأثیرات متنوعی که بسته‌ بندی بر محصولات دارد سبب شده است که تعاریف مختلفی برای بسته‌بندی ارائه شود. یکی از کامل‌ ترین تعارف بسته‌ بندی توسط pain در سال ۱۹۶۲ ارائه شد.

  1.  سیستمی که زمان تهیه کالا را جهت انتقال، توزیع، ذخیره، خرده‌ فروشی و مصرف کاهش می‌ دهد.
  2.  یک مفهوم تضمین‌ کننده برای تحویل مطمئن کننده کالا به آخرین مصرف‌کننده در شرایط مطلوب و با حداقل هزینه است.
  3.  یک عمل فنی اقتصادی است که هزینه تحویل کالا را به حداقل می‌ رساند در حالی‌ که فروش و در نتیجه سود حاصل از آن را به بالاترین حد افزایش می‌ دهد.

نحوه بسته‌ بندی محصول

مزایای بسته‌ بندی و تأثیر آن بر نگهداری مواد غذایی

بسته‌ بندی از ضایعات مواد غذایی جلوگیری کرده و طول عمر نگهداری آن‌ها را افزایش می‌دهد و مواد غذایی را سالم به مصرف‌ کننده عرض می‌نماید. عوامل مهمی که در حین نگهداری موجب آسیب رساندن به مواد غذایی می‌شوند عبارت‌اند از :

الف) نیروهای مکانیکی (ضربه ، ارتعاش ، ترکم، سایش)

ب) اثرات آب‌ و هوایی که سبب تغییرات فیزیکی و شیمیایی در غذا می‌شود ( نور UV ، بخار آب، اکسیژن و تغییرات دما).

پ) آلودگی ( از طریق میکروب‌ها ، حشرات و خاک)

د) دست‌ کاری و تقلب

بسته‌ بندی و تأثیر آن بر فروش

به‌ رغم آنکه بسته‌ بندی محصولات غذایی در اکثر موارد، به‌عنوان یک روش قلمداد می‌شود و سابقه بسته‌ بندی مواد غذایی که در صنایع وابسته به بسته‌بندی و به‌ ویژه چاپ ایجاد شده است سبب شده که بسته‌ بندی علاوه بر نقشی که در نگهداری دارد و به‌عنوان یکی از عوامل پویا و مؤثر برای فروش مواد غذایی در بازار رقابتی تجارت نیز محسوب گردد.

به‌طوری‌که در حال حاضر بسته‌بندی به‌عنوان یکی از عوامل مهم در میان پنج P بازاریابی (محصول Product ، قیمت Price ، توسعه فروش Positioning ، بسته‌بندی Packing ، مکان و موقعیت Place ) از اهمیت خاصی برخوردار است.یک بسته‌بندی خوب از عناصر مختلفی برای جذب مشتری استفاده می‌کند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: جذابیت در نام ، طراحی، تبلیغات و قیمت

۱) اهمیت جذابیت نام در بسته بندی

استفاده از نام مناسب می‌تواند در ذهن مشتری تأثیر مناسبی داشته باشد . هر چه این نام ساده‌تر و محکم‌تر باشد نفوذ آن در مدت ماندگاری آن بیشتر خواهد بود . در صورتی‌ که یک واحد تولیدی دارای تولیدات متنوعی باشد بهتر است که همه تولیدات دارای یک نام واحد باشد و بر روی همین نام فعالیت‌های تبلیغاتی انجام شود . در انتخاب نام یک‌پایه برای اجرای درست سایر مراحل است و به همین دلیل انتخاب یک نام مناسب از وظایف مهم مدیر مجموعه خواهد بود.

۲) اهمیت جذابیت در طراحی

طراحی زیبا نگاه‌ ها را به خود جلب و دسته‌ ای خریدار را بی‌ اراده به‌ سوی خود می‌کشاند و به همین دلیل انتخاب طراحی مناسب برای بسته‌ بندی می‌تواند تأثیر قابل‌ توجهی بر فروش داشته باشد. برای رسیدن به این هدف توجه به چند نکته ضروری است:

الف) طراحی باید در میان سایر بسته‌ها شاخص بشد.

ب) طرح بسته باید مبین خواص و مزایای محتوی خود باشد.

ج) طرح بسته باید در کنار بقیه بسته‌ها مجموعاً طرح زیبایی را بسازد.

د)برای جلب‌توجه بیشتر، از تضاد رنگ‌ها استفاده شود.

طرح در حد امکان ساده باشد. رنگ‌ها احساسات مختلفی را برای افراد تداعی می‌کنند و به همین دلیل نیز می‌توان با استفاده از رنگ‌هایی که در طراحی یک بسته استفاده می‌شود خصوصیات اصلی محصولی را که بسته‌بندی‌شده به خریدار القا نمود.

نماد رنگ‌ها به شرح زیر است:

آبی – پاکی، خلوص، آرامش

قرمز-کار ، کوشش ، هیجان

زرد- شادابی، جذابیت

سبز- امید، حیات، زندگی

بنفش- سحرآمیز و جادویی

نارنجی- گرما ، تحرک و اشتهای کاذب

سفید – پاکی ، شادی و زنده بودن

سیاه – متانت، گوشه‌گیری و غم

۳) اهمیت جذابیت تبلیغاتی

زمانی که مشتریان باید از بین محصولات مشابه در یک فروشگاه، کالای کود نظر خود را انتخاب کنند مهم‌ترین لحظه تصمیم‌گیری است. در اینجا محصولی انتخاب می‌شود که بسته آن از لحاظ ظاهری مناسب، زیبا و طرح آن جذاب باشد و از رنگ‌ها و تصاویر مناسب بهره برده باشد و مشتری در فضای تبلیغاتی آن قرار گرفته و سابقه ذهنی کافی در این مورد داشته باشد.

به‌ عبارت‌ دیگر دارای جاذبه تبلیغاتی مناسب باشد. راه‌های موجود تبلیغاتی در حال حاضر استفاده از تصاویر و پیام‌های بازرگانی مناسب برای مواد غذایی است که نمونه‌ های آن را به‌ کرات از رسانه‌های تصویری مشاهده می‌ نماییم.

 

بسته‌ بندی و تأثیر آن بر فروش

قیمت مناسب محصول

قیمت مناسب کالا یکی از عوامل اصلی انتخاب محصولات ، به‌ویژه برای اقشار کم‌ درآمد است. به همین دلیل باید طیف خریداران محصولات بسته‌ بندی‌ شده مشخص شود و برای اقشار کم‌ درآمد با حفظ کیفیت محصول تولید شده از بسته‌ بندی‌ هایی که قیمت مناسب‌ تری دارند استفاده شود.

بسته‌بندی و تأثیر آن بر کاهش هزینه‌ها

با استفاده از بسته‌بندی ، محصولات موجود در سوپر مارکت‌ ها بهتر عرضه می‌شوند زیرا بسیاری از اطلاعاتی که می‌بایست در محصولات بسته‌بندی نشده از طریق فروشنده به مصرف‌کننده انتقال یابد به‌ وسیله اطلاعات درج‌شده بر روی بسته به مصرف‌ کننده منتقل می‌شود و با عرضه بهتر کالای بسته‌ بندی‌شده در سوپرمارکت‌ها هزینه نیروی انسانی کاهش می‌یابد و مصرف‌ کننده نیز وقت کمتری را به خود اختصاص می‌دهد.

سیستم بسته‌ بندی موجب کاهش هزینه انبارداری مواد غذایی برای کارخانه ها و کارگاه‌ های سورت و بسته‌ بندی خواهد شد. هزینه کل حمل‌ و نقل و انبارداری برای مواد بسته‌ بندی‌ شده در مقایسه با مواد غذایی فله متفاوت است. با استفاده از سیستم‌ های بسته‌ بندی می‌توان هزینه کل حمل‌ و نقل مواد غذایی را 4.2 درصد کاهش داد.

 

درجه‌بندی و بسته‌بندی محصولات کشاورزی

محصولات کشاورزی که در صنایع غذایی به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود، خواه به‌منظور مصرف تازه خوری برداشت‌ شده باشند و خواه در پروسه بسته‌ بندی با فرآوری قرار گیرد، باید درجه‌ بندی شوند. در درجه‌ بندی باید دو مسئله را مدنظر قرار داد.

الف: درجه رسیدگی میوه

ب: یکنواختی محصول از نظر شکل و اندازه

مسئله رسیدگی و زمان برداشت محصول برای هر دو مرحله بسته‌بندی و فرآوری محصولات به یک نسبت اهمیت دارد و در هر دو مورد باید توجه داشت که محصولاتی که بسته‌ بندی می‌ شوند و یا در جریان پروسه فرآوری قرار می‌ گیرند علاوه بر این‌که باید از نظر رسیدگی مشابه باشند، باید در زمان مناسبی از رسیدگی نیز برداشت شوند.

برداشت میوه و سبزی

کیفیت میوه‌ها و سبزی‌هایی که تازه خوری می‌شوند به شرایط و تمهیدات پس از برداشت آن‌ها بستگی دارد. میوه‌ها و سبزی‌هایی که از نظر گیاه‌شناسی میوه تلقی می‌شوند وقتی از درخت و یا بوته برداشت می‌ شوند ممکن است شرایط ویژه خود را برای روزها، هفته‌ ها و یا ماه‌ ها بسته به شرایط نگهداری حفظ کنند.

رسیدگی چیست؟

رسیدگی به دوره بحرانی مرحله نمو سلول و رسیدن آن به مرحله عدم سازمان‌ یافتگی و مرگ اطلاق می‌شود. رسیدگی در اساس به تغییراتی که در رنگ و بافت و مزه رخ می‌ دهد مربوط می‌شود. این تغییرات پسندیده شدن میوه و سبزی را نزد مصرف‌ کننده زیادتر می‌ کند.

آموزش تشخیص زمان رسیدگی میوه و سبزی‌ها

زمان رسیدگی میوه‌ها و سبزی‌ها را می‌توان به‌وسیله چند معیار تعیین نمود:

  1. روش‌های چشمی : این روش‌ها عبارت‌اند از مشاهده رنگ پوست، اندازه میوه، برگه‌ای خشک‌شده، خشکی بدنه گیاه ، کامل شدن میوه
  2. روش‌های فیزیکی: سهولت جدا شدن میوه از درخت و اندازه‌گیری وزن مخصوص میوه و با استفاده از نرمی سنج یا تردی سنج (Pentometer). در استفاده از روش‌های فیزیکی باید توجه داشت که استفاده از کودهای شیمیایی ازت دار باعث نرم شدن بافت و سهولت جدا شدن از ساقه شده و دقت این روش را کاهش می‌دهد.
  3. روش‌های شیمیایی: اندازه‌گیری مواد جامد کل، تعیین اسیدیته، اندازه‌گیری نسبت مواد جامد به اسید و تعیین میزان نشاسته

درجه‌ بندی محصولات به‌ منظور فرآیند شدن

کیفیت ماده اولیه مورد استفاده در فرآیند مواد غذایی، تأثیر قابل‌ ملاحظه‌ای در کیفیت نهایی محصول تولید شده دارد. یکسان بودن شکل و اندازه ماده اولیه و همچنین یکنواخت بودن درجه رسیدگی آن‌ها، باعث می‌شود که در پروسه تولید، حداقل آسیب به آن‌ها وارد شود. به همین دلیل اولین مرحله برای انجام فرآوری ماده خام، درجه‌ بندی است که در مورد انواع فرآورده‌ ها متفاوت است.

درجه‌ بندی ممکن است بر مبنای ویژگی‌ هایی از قبیل اندازه و شکل ، رسیده و با تازه بودن ، مزه و عطر، رنگ و پاکیزگی و عدم آلودگی به حشرات و مواد خارجی دیگر انجام شود. برای درجه‌ بندی از روش‌ های مختلفی مانند توری، کابل و غلتک ، روش‌ های الکترونیکی ، وزن و چگالی استفاده می‌شود.

درجه‌ بندی محصولات تازه به‌ منظور بسته‌بندی

خرید کالای خوش‌ منظر ، با کیفیتی مناسب و یکنواخت خواسته اصلی هر مشتری به هنگام ورود به یک فروشگاه است. پس باید دقت کرد تا تولیداتی که با زحمت بسیاری حاصل‌شده است تا حد امکان با شرایط بهتری به فروش برسد.

محصولاتی که دارای ظاهر شکیل‌ تر، بهتر و جذاب‌ تری هستند به‌ طور طبیعی بهتر به فروش می‌رسند. از طرف دیگر تحقیقات نشان داده است که حدود ۹۰ درصد از خریداران ، میوه را از روی ظاهر آن می‌خرند. اصولاً خریداران میوه ، به هنگام خرید نکات زیر را مورد توجه قرار می‌دهند:

  • وضعیت ظاهری
  • رنگ محصول
  • سلامت و پاکیزگی محصول
  • نظم و ترتیب چیده شدن میوه در ظروف بسته‌ بندی

با درجه‌ بندی مناسب تمامی اهداف مذکور تأمین می‌شود. درجه‌ بندی علاوه بر تأثیری که بر ظاهر محصول دارد و مشتری را در انتخاب کالای موردنظر خود یاری می‌کند به او اطمینان خاطر می‌ دهد که در ازای پرداخت مبلغ تعیین‌ شده ، کالای مناسب را خریداری کرده است.

در حال حاضر بهترین مأخذ برای تعیین ویژگی‌ های مناسب یک محصول درجه‌ بندی‌شده، مشخصات ارائه‌ شده توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی است.

*** شماره استاندارد ایران => 262

بررسی ویژگی‌های میوه انار

1-هدف

هدف از نگارش این استاندارد تعیین ویژگی‌ها، درجه‌ بندی، بسته‌ بندی، نشانه‌ گذاری ، نمونه‌ برداری و روش‌های آزمون میوه انار می‌باشد.

2-دامنه کاربر

این استاندارد درباره میوه رقم‌ های گوناگون انار که به مصرف تازه خوری می‌رسند کاربرد دارد.

آشنایی با برخی تعاریف و اصطلاحات در مورد انار

در این استاندارد واژه‌ ها و اصطلاحات با تعاریف زیر به‌ کاربرده می‌ شود:

3-1-انار: انار میوه درخت Punica granatum L از خانواده Punicacea می‌ باشد.

3-2-آفت: آفت عبارت است از کلیه عامل‌ های زنده مانند شش پایان (حشره‌ها)، کنه‌ ها، قارچ‌ ها، باکتری‌ ها ، ویروس‌ ها، نماتد ها (در هریک از مراحل رشد) که در حین بالندگی (رشد) جابجایی و ترابری انار موجب کاهش کمی و کیفی میوه شود.

3 – 3-آفت‌ زدگی: آفت‌ زدگی نشانه‌ های برخاسته از فعالیت آفت‌ ها روی میوه انار است که در درون یا پهنه بیرونی میوه‌ها با چشم سالم بدون بهره‌ گیری از ریزبین دیده می‌شود.

4-3-آسیب‌دیدگی: آسیب‌ دیدگی نشانه‌ های برخاسته از عامل‌ های طبیعی، شیمیایی و یا مکانیکی است که بصیرت‌ های گوناگون مانند سوختگی، خراشیدگی ژرف پوست ، ترک‌ خوردگی، سوراخ شدگی ، لهیدگی مکانیکی و یخ‌زدگی میوه و همانند آنکه در طی مراحل رشد، برداشت، جابجایی یا جور کردن ، بسته‌بندی، نگهداری ، ترابری و ارائه فرآورده به بازار دیده می‌شود.

3-4-1-سوختگی: خشکیدگی و سخت شدن و دگرگونی رنگ پوست انار است.

4-4-2- خراشیدگی ژرف: آسیب برخاسته از عامل‌های مکانیکی است که پوست را خراشیده و به دانه رسیده باشد.

3-4-4- سوراخ شدگی: به سوراخ شدن پوست میوه گفته می‌شود.

3-4-5-لهیدگی : به آسیب‌ های برخاسته از فشار و عامل‌ های مکانیکی روی میوه گفته می‌شود .

3-4-6- یخ‌زدگی : به آسیب‌ های برخاسته از سرما گفته می‌ شود به‌ طوری‌ که پوست و دانه میوه آسیب‌ دیده و رنگ مزه آن دگرگون‌ شده باشد.

3-5- نارسی: نشانه‌ های برخاسته از نداشتن رشد طبیعی است که به رقم انار بستگی دارد و این اثر در رنگ و شفافیت پوست انار دیده می‌شود و دانه‌ ها نیز به‌ آسانی از پرده جدا نمی‌ گردند. دانه‌ ها از دید رنگ ، اندازه مزه حالت طبیعی خود را به دست نیاورده‌اند.

3-6- بدشکلی :حالتی از میوه است که در اثر عامل‌ های گوناگون پدید آمده و میوه شکل طبیعی خود را به دست نمی‌ آورد یا از دست می‌ دهد.

3-7-ناهمگونی: به یکدست نبودن میوه از دید رقم (واریته) و اندازه‌ گیری گفته می‌شود.

3-8-آلودگی: به وجود هرگونه ماده خارجی روی پهنه بیرونی میوه گفته می‌شود.

4-ویژگی‌ها

ویژگی‌ های انار به شرح زیر می‌باشد:

ردیف کاستی‌ها بیشینه رو اداری به درصد
1 آفت 0
2 آفت‌زدگی 3
3 آسیب‌زدگی(1) 15
4 نارسی 4
5 بدشکلی 7
6 ناهمگونی 7
7 آلودگی 4

یادآوری : هریک از اجزا آسیب‌ دیدگی می‌تواند به تنهایی برابر اعداد زیر باشد به‌ شرط اینکه جمع آسیب‌ دیدگی از 15 درصد بیشتر نشود مثلاً :

1 سوختگی بیشینه تا 10 درصد
2 خراشیدگی پوست بیشینه تا 6 درصد
3 ترک‌خوردگی بیشینه تا 3 درصد
4 سوراخ شدگی بیشینه تا 14 درصد
5 لهیدگی بیشینه تا 5 درصد
6 یخ‌زدگی بیشینه تا 2 درصد

توضیح اینکه: چون ناهمگونی نمونه یک درصد بیشتر از اندازه‌ ای که برای درجه ممتاز در نظر گرفته‌ شده و در دامنه رو اداری درجه‌ یک قرار می‌ گیرد با آنکه جمع کاستی‌ های نمونه  2 درصد کمتر از اندازه‌ ای است که برای درجه ممتاز در نظر گرفته‌ شده این نمونه درجه 1 تشخیص داده می شود و اگر ناهمگونی نمونه به‌ جای 3,5 درصد بود این نمونه درجه 2 تشخیص داده می‌ شود.

6-بسته‌ بندی انار

بسته‌ بندی انار به‌گونه‌ ای می‌باشد که آن‌ها در برابر آسیب‌ های مکانیکی حفظ نماید. انار را می‌توان در کارتن یا جعبه‌ های چوبی برابر استانداردهای شماره 2923 ایران (کارتن جهت بسته‌ بندی میوه‌ جات و سبزی‌ های تازه صادراتی) و شماره 1277 (جعبه‌ های چوبی مخصوص بسته‌ بندی میوه و سبزی ) بسته‌ بندی نمود.

مواد مصرفی و لوازمی که برای بسته‌ بندی بکار می‌رود باید پاکیزه ، نو و بدون بوی ناخوشایند باشد، بهتر است بسته‌ بندی به‌ گونه‌ای باشد که انارها تنها در یک ردیف و بیشینه دو ردیف چیده شده و سطح بیرونی آن‌ها باهم در تماس نباشد و سنگینی خالص میوه در هر بسته نباید از 12 کیلوگرم بیشتر باشد.

آشنایی با برخی تعاریف و اصطلاحات در مورد انار

7- نشانه‌گذاری روی بسته بندی انار

نشانه‌ های زیر باید هر بسته با خط خوانا به زبان فارسی و اگر صادر می‌شود به زبان انگلیسی و یا زبانی که خریدار خواستار آن باشد نوشته شود.

7-1- نام و رقم میوه

7-2- محل تولید

7-3- سنگین خالص به کیلوگرم یا شمار میوه

7-4- نام و نشانی بسته کننده یا صادرکننده

7-5- نشانه بازرگانی

7-6- درجه

7-7- عبارت فرآورده ایران

8-نمونه‌برداری از میوه 

نمونه‌ برداری باید استاندارد 622 ایران ( روش نمونه‌ برداری از میوه‌ ها و سبزی‌های تازه ) انجام گیرد.

9- روش‌های آزمون  

9-1- آزمون آفت : همه انار های نمونه از دید وجود آفت بررسی کنید. بدین ترتیب که درون کاسبرگ انار از دید به هم پیچیدگی پرچم‌ ها که نشانگر وجود لارو با شفیره کرم گلوگاه انار است. به‌ دقت بررسی کرده و اگر نشانه‌ ای از آفت‌ دیده نشد با بهره‌گیری از ریزبین دو چشمی (بینوکولر ((1)) وجود تخم آفت یا سوراخ‌ های رخنه آن‌ ها به درون میوه جستجو کنید. ) وجود تخم آفت یا سوراخ‌ های رخنه آن‌ ها به درون میوه جستجو کنید.

9-2- آسیب‌دیدگی : انارهای نمونه را از دید آسیب‌ دیدگی بررسی و جدا کرده و شمار انارهای آسیب‌ دیده را به شمار انارهای نمونه بخش و در 100 ضرب کنید تا در صد آسیب‌ دیدگی به دست آید.

9-3- نارسی : نخست انار را از دید رنگ پوست و شفافیت آن بررسی کرده و اگر آثار نارسی در آن دیده شد انار را بریده و چگونگی جدا شدن دانه‌ها را از تخمدان بررسی کرده و اگر به گونه طبیعی (سرشتی) از همدیگر جدا نشدند آن‌ها را چشیده و مزه آن‌ها بامزه دانه‌ های رسیده همان رقم و اسفنجی (مقایسه) کنید.

9-4- بدشکلی : انارهای بدشکل موجود در نمونه را جدا و شمارش کرده و شمار آن‌ ها به شمار انار های موجود در نمونه بخش و در 100 ضرب کنید تا درصد بدشکلی به دست آید.

9-5- ناهمگونی : انار های ناهمگون از دید رقم و اندازه و رنگ پوست را جدا و شمارش کرده و شمار به‌دست‌آمده را به شمار انارهای موجود در نمونه بخش و در 100 ضرب کنید تا درصد ناهمگونی به دست آید.

9-6- آلودگی : تمام انار های نمونه را از دید آلوده بودن بررسی کرده و شمار انار های آلوده را به شمار انار های نمونه بخش و در 100 ضرب کنید تا درصد آلوده‌ گر به دست آید.

بازارپسندی انار

آفتاب‌ سوختگی و ترکیدگی میوه انار دو عارضه فیزیولوژیکی مهم در انار می‌باشند که بازار پسندی میوه را کاهش می‌دهند.

عوامل مؤثر دیگر بر بازار پسندی میوه :

  • کیفیت میوه
  • اندازه میوه
  • رنگ‌دانه
  • ضخامت پوست
  • مقدار آب دانه
  • مزه و طعم انار
  • اندازه و نرمی هسته
  • رنگ میوه

میوه‌ های درختان مثمر، همان‌طور که از لحاظ زمان رسیدن و کیفیت میوه در موقع چیدن باهم متفاوت هستند، از نظر عملیات برداشت و مسائل بعد از آن قبیل انبارداری ، حمل‌ و نقل ، تبدیل کردن به محصولات دیگر نیز، با یکدیگر متفاوت‌ اند. در این زمینه انواع میوه‌ ها را به سه گروه یعنی میوه‌ جات لطیف و آبدار ، با نسج نسبتاً محکم، و خشک و بی‌ آب تقسیم می‌کنند.

انواع مختلف سیب، گلابی، به ، انار و خرمالو در گروه دوم قرار می‌گیرند. عملیات این دسته از میوه‌ ها نیز برحسب نوع مصرف تا حدی متفاوت است. ارقام زودرس سیب و گلابی و به، که به میوه تابستانه معروف‌ اند و بیشتر مصرف تازه خوری دارند، دارای قابلیت نگهداری کمتری در انبار می‌ باشند از این حیث شبیه گروه اول هستند، چون مانند آن‌ها اغلب لطیف و آبدارند.

ارقام دیررس و به‌ اصطلاح پاییز سیب و گلابی و به و انار و خرمالو را نیز می‌توان در آن ردیف قرارداد و در اواخر تابستان و اوایل پاییز برداشت می‌شوند. چون تنفس این میوه‌ها سریع نیست می‌توان آن‌ ها را در شرایط کنترل‌ شده به مدت طولانی نگهداشت . برای تشخیص بهترین زمان برداشت روش‌ های مختلفی بکار می‌ رود از جمله استفاده از سفتی سنج میوه.

در صورت عدم دسترسی به دستگاه فشار باید با دقت در رنگ میوه و سابقه کار و آزمایش کردن چند میوه با دست بهترین زمان برداشت هر رقم را در منطقه تعیین کرد . تعیین تعداد روزهای بین گل‌ دهی تا رسیدن روش مطمئن دیگری برای تعیین بهترین زمان برداشت میوه می‌باشد. میزان قند و اسید که اکثراً مبنای برداشت برای مرکبات و تا حدی برای انگور در نظر گرفته می‌ شود، بر اساس اصولی مبتنی بر نسبت قند به اسید در هر نوع و رقم می‌باشد.

گیل و همکاران زمان برداشت انار رقم ملار در اسپانیا، مورد بررسی قرار داده و اعلام نمودند که زمان برداشت این رقم 26 تا 36 هفته پس از گلدهی می‌باشد.

در یک بررسی که توسط شیبانی و شریفی در سال 1973 انجام گردید بهترین زمان رسیدن میوه از نظر شیمیایی نسبت متعارف قند به اسید عنوان گردیده است این تحقیق در مورد انار رقم رباب انجام‌ شده است.

مشکل اساسی برداشت انار عدم هم‌ زمانی رسیدن میوه است و دلیل آن نیز تولید چند نوبت گل در درخت انار است و معمولاً زمان برداشت میوه انار، 5 تا 7 ماه بعد از گلدهی است که رنگ پوست میوه متمایل به زرد شده و هرگاه با انگشت به میوه ضربه وارد شود صدایی شبیه فلز از آن شنیده شود. نسبت مواد جامد محلول به اسید ، شاید بهترین معیار برای رسیدن میوه انار تلقی گردد.

میوه انار برداشت‌شده را می‌توان برای مدت نسبتاً طولانی نگهداری کرد. میوه انار به مدت 2 ماه در صفر درجه ، 1 ماه در 4.5 درجه و 15 روز در دمای معمولی اتاق سالم باقی می‌ماند. میوه انار را به‌محض رسیدن باید چید در غیر این صورت در اثر سردی هوای شب و اختلاف درجه حرارت شب و روز که در پاییز تشدید می‌گردد ترکیدگی را در پی خواهد داشت و اگر زود اقدام به برداشت شود رنگ گیری پوست میوه به‌ صورت کامل انجام نمی‌گیرد.

بایستی دقت کرد که انار حتی‌ المقدور در مواقع بارندگی و شبنم برداشت نشوند زیرا در این حالت انارهای آسیب‌ دیده زود ترک‌ خورده و در انبارهای خورده و در انبار پوسیده می‌گردند. انتقال میوه‌های برداشت‌شده به سایه‌بان یا کارگاه موقت بسته‌ بندی باید در اسرع وقت انجام گیرد، زیرا هر چقدر میوه از زمان جدا شدن از شاخه تا موقع مصرف بیشتر در معرض هوا و آفتاب قرار گیرد، تنفس آن شدیدتر و دوران رسیدن سریع‌تر خواهد بود. درنتیجه عمر انباری آن کمتر شده و به همان نسبت ضایعات حین حمل‌ و نقل و انبار و فروش بالاتر خواهد رفت.

خصوصیات تنفسی و انباری انار

انار به‌ عنوان یک میوه غیر کلیما کتریک، معرفی‌شده بنابراین باید تا مرحله رسیدن کامل روی درخت بماند تا حداکثر کیفیت خود را به دست آورد. از نظر تولید اتیلن ، انار با تولید مقادیر کم‌تر از 1/ ml/ kg / hr در 20 سانتی‌گراد، جزء اول یعنی گروهی که تولید اتیلن در آن‌ها به مقدار خیلی کم با جزئی است قرار دارد در خصوص نیز واندرفول با تولید مقادیر بین 5-10 از ml / kg / hr دره درجه سانتی‌گراد  جزء گروه دوم یعنی گروهی که در آن‌ها تنفس به مقدار کم صورت می‌ گیرد قرار دارد.

بهترین درجه حرارت برای نگهداری انار در دمای بین 2 تا 5 درجه سانتی‌گراد بسته به نوع رقم. رطوبت نسبی سردخانه باید بین 87% تا 95% باشد تا میوه به خاطر حساسیت دچار کاهش آب و پلاسیدگی نگردد.

عوامل مؤثر پس از برداشت در کیفیت محصول انار

لزوماً همه تغییراتی که در محصول برداشت‌ شده صورت می‌گیرد سبب کاهش کیفیت نمی‌گردد، بلکه برخی از این تغییرات برای رسیدن محصول به درجه‌ای از کیفیت خوراکی ضروری هستند. بسیاری از میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری مانند موز، انبه و گوجه‌ فرنگی را در مرحله سبز بالغ برداشت می‌ کنند و به آن‌ها فرصت می‌ دهند تا در اثر رسیدن به کیفیت خوراکی مطلوب برسند.

کاهش کیفیت می‌تواند ناشی از عوامل مختلف باشد که می‌ توان آن‌ها را به چهار عامل شامل: عوامل متابولیکی ، تعریق، آسیب‌ های مکانیکی و میکروارگانیسم‌ها تقسیم‌ بندی کرد. عوامل متابولیکی دربرگیرنده پیری طبیعی و با سوخت‌ و ساز غیرطبیعی است که به ایجاد نابسامانی فیزیولوژیکی منجر می‌شود. زیان ناشی از نابسامانی‌ های فیزیولوژیکی آشکارتر از اثرات پیری است اما در نگهداری میوه‌ ها و سبزی‌ ها مشکل عمده‌ای ایجاد نمی‌ نماید. کاهش سریع آب می‌تواند باعث کاهش سریع کیفیت گردد.

آسیب‌ های مکانیکی سبب از دست دادن کیفیت ظاهری و پیدایش نشانه‌ های نامطلوب بر روی محصول می‌گردد. آسیب‌ها سبب افزایش سوخت‌ و ساز عمومی محصول به ترمیم بافت آسیب‌ دیده خواهد شد. از میکروارگانیسم صرفاً کپک موردتوجه قرار می‌گیرد. در جایی که شرایط بهینه‌ ای برای رشد آن‌ها از نظر دما pH و رطوبت مناسب باشد کپک می‌تواند به‌ سرعت رشد کند و سبب خسارت زیادی گردد.

چنانچه میوه انار به‌ صورت سطحی به کپک‌های سبز و سیاه آلوده شد این آلودگی به داخل میوه سرایت خواهد کرد . این آلودگی‌ ها را می‌توان با کاربرد تنظیم‌ کننده رشد و آنتی‌ بیوتیک کنترل کرد.

همچنین می‌توان میوه انار را از طریق مواد شیمیایی حفاظت کننده مانند پتاسیم‌های سولفیت، بوراکس و سدیم متابی سولفیت به میزان 3 درصد از آلودگی کپک حفظ کرد. آسیب مکانیکی در هنگام برداشت و پس‌ازآن در عملیات جابجایی به ایجاد نواقصی بر روی محصول منجر شده و راه را برای اشغال میوه توسط میکروارگانیسم بیماری‌ زا همواره می‌کند.

عدم توجه در درجه‌ بندی و حذف میوه‌ های نابالغ، بیش از حد رسیده، کوچک‌تر از حد معمول، بدشکل و یا آسیب‌دیده ایجاد مشکلات بعدی در داد و ستد محصول خواهد نمود. جابجایی سریع و ترابری محصول در جاده‌های ناهموار ، به علت ضربه مکانیکی به فراورده آسیب می‌رساند. دمای بالا سبب گرم شدن بیش‌ازحد محصول می‌گردد.

به‌ ویژه اگر به‌ اندازه کافی خنک نشده و با تهویه صورت نگیرد. بسته‌ بندی نامناسب ممکن است در اثر ضربه یا خراشیدگی و حرکت آن‌ ها در هنگام حمل‌ و نقل سبب وارد شدن آسیب مکانیکی به فرآورده شود. تأخیر در قرارداد محصول پس از برداشت در سردخانه سبب سریع از بین کیفیت آن خواهد شد. در انبار حاوی محصولات گوناگون اتیلن تولید شده و در اثر رسیدن میوه‌ ها روی دیگر محصولات انبار شده اثر گذاشته و کیفیت آن‌ها را کاهش می‌ دهد.

آشنایی با صادرات انار به نقاط مختلف جهان

با توجه به اینکه انار بومی ایران می‌ باشد، و توجه دولت به صادرات غیرنفتی از جمله محصولات کشاورزی معطوف شده ، انار ایران با مرغوبیت استثنایی که دارد بازار خوبی در حاشیه خلیج‌فارس ، کشورهای آسیای شرقی نظیر کره ، ژاپن ، و کشورهای اروپایی نظیر سوئیس ، فرانسه، ایتالیا پیدا کرده است.

کشور ایران با صادرات حدود 570 هزار تن محصولات عمده باغی ، رتبه 15 رابین 231 کشور جهان دارا می‌باشد و در حال حاضر با صادرات حدود 24 هزار تن انواع انار ، با ارزش صادرات 15.8میلیون دلار بین صادرکنندگان انار رتبه اول را دارا می‌باشد فرآیند هر تولید بدون رسانیدن کالای تولید شده به دست مصرف‌ کنندگان ناقص است زیرا اگر تولید به درآمد منجر نشود ادامه تولید میسر نخواهد بود، تولیدکنندگان توان مالی ادامه تولید را نخواهد داشت.

مصرف‌ کنندگان کالا ممکن است داخل یک محدوده تعریف‌ شده تحت نام یک کشور باشند که در این صورت، علم بازاریابی به مساعدت تولید کنندگان و سیاست‌ گذاران جهت به هدف رسانی کالاهای تولیدی و به درآمد رسانی کالا می‌آید. ولی چنانچه مصرف‌ کنندگان کالا خارج از محدوده تعریف‌ شده یک کشور باشند در این صورت از تدبیر، ضابطه علمی و اصول دیگری می‌بایستی مساعدت گرفت. این علم بارزگانی و در حالت خاص آن بین‌المللی است.

شکل ظاهری جذاب، رنگ و خواص طبی انار در بازارهای کشورهای توسعه‌ یافته‌ ای که بعضی از صفات بارز آن‌ها با کلماتی چون کنجکاوی ، تنوع پرستی و مصرف‌گرایی قابل توصیف است جای طرح دارد. چون خاستگاه اصلی انار کشور جمهوری اسلامی ایران است احتمالی آن می‌رود که در گستره بین‌المللی ، ایران در تولید انار دارای مزیت نسبی باشد.

در این‌ بین آنچه در راستای سیاست‌ های تعدیل ساختاری اقتصادی ایران و تنوع‌ بخشی به درآمدهای ارزی کشور مهم می‌نماید سیاست‌ گذاری اصولی برای بازرگانی بین‌ المللی محصول انار در بازار های بین‌المللی است.

 

آشنایی با صادرات انار به نقاط مختلف جهان

سیاست‌گذاری اصولی برای بازرگانی محصول انار در بازارهای بین‌المللی

قدم و مرحله اول هرگونه سیاست‌ گذاری برای چنین مهمی طراحی و تعیین چهارچوب تفکری و از آن طریق بررسی تعیین چهارچوب اجرایی سیاست‌ گذاری برای بازرگانی بین‌المللی انار است که در این راستا، نکاتی چند مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت باشد، تا مورد قبول اهل نظر و اهل عمل و سیاست‌ گذاران مسئول بیفتد و موجب مجد و عظمت کشور مقدس جمهوری اسلامی ایران باشد. اولین قدم طراحی سیاست بازرگانی صحیح برای انار کشور شناخت صحیح و جامع مصرف‌ کنندگان انار ایران در سراسر جهان است .

به‌صورت بالقوه مصرف‌ کنندگان انار ایران در سراسر دنیا پخش می‌باشند. در بین کشورهای اروپایی آلمان، فرانسه، ایتالیا، هلند، انگلستان، اتریش و بلژیک با داشتن مصرف‌ کنندگان با درآمد بالا و تمایل به مصرف میوه زیاد، متراکم‌ترین ناحیه مصرف‌ کنندگان بالقوه انار ایران می‌باشند. در خاورمیانه کویت و سایر کشورهای جنوب حوزه خلیج‌فارس ایران می‌باشند. و در خاور نزدیک کشور های تازه استقلال‌ یافته شمال ایران از جمله مناسب‌ ترین مصرف‌ کنندگان انار ایران می‌باشند .

برای انار ایران، کشورهای اسپانیا، هندوستان، چین و ژاپن رقبای عمده تأمین‌کننده انار در بازارهای مورد نظر هستند. آنچه موجب موفقیت در کسب و افزایش سهم بازارهای صادراتی انار می‌شود بررسی دقیق کردار های بازاریابی کشور رقیب و اتخاذ روش‌ های بازاریابی بهتر و اصولی‌ تر از رقبا می‌باشد.

مطالعه نشان می‌دهد که کشورهای رقیب انار ایران ، انار را طبقه‌ بندی کرده، بسته‌ بندی کرده، شستشو کرده، آرایش‌ کرده و در مجموعه‌ های متناسب و با ضایعات حداقل دربسته، نوع و طبقه‌ ای مناسب به دست مصرف‌ کنندگان می‌رسانند. برای صدور موفق انار ایران می‌بایستی جمع جهات بازاریابی علمی را لحاظ کرد. چرا که در سال‌های اخیر رقابت، رقابت خدمات بازاریابی است. باکیفیت دربسته‌ ها، نوع و شرایط بسته دقیق با خواست خریدار وارد حوزه مصرف‌ کنندگان می‌شود.

علاوه ایران می‌بایست از اولویت‌ های تولیدی خویش نیز استفاده کرده و واریته های مرغوب را جایگزین سایر واریته های موجود در دنیا بنماید. شناخت رقبا به لحاظ ماهیت پویا داشتن آن ماهیتی پژوهشی دارد. امروزه گوی سبقت از رقابت بین‌المللی بازاریابی هر محصول و همچنین انار از آن‌کسی است که مصرف‌کنندگان خویش، کیش و کردار آن مصرف‌ کنندگان ، رقبای خویش و سطح قیمت محصولات را خوب شناخته و به‌طریق‌اولی خوب پیش‌بینی کرده و شرایط محصول خویش را برای آن موقعیت‌های تطبیق کرده باشد.

اساسی‌ ترین نقش دولت سازمان‌ دهی صادرکنندگان و مسلح نمودن آن‌ ها به آخرین اطلاعات در موفقیت صدور انار سهم مهمی بازی می‌کند. چراکه صادرکنندگان فعلی بدون حمایت اطلاعاتی بازرگانی توان رقابت خیلی ضعیفی دارند.

سال وزن به تن ارزش به هزار ریال ارزش به دلار
1370 17342 129931
1371 9917 75007
1372 15935 119054 1700768
1373 18555 3246689 1855253
1374 13666 2393991 1367997
1375 12592 2310231 1320000
1376 14455 2557006 1461000
1377 18892 5413302 3093000
1378 17504 6249183 3560788
1379 16533 6089775 3469957
1380 10414 3681686 2097827
1381 11376 22397603.1 2826552.6
1382 14076 41754014 5269310.2
1383 23418 134270581 15796955
1384 26271 166711093 18384719
1385 29947 314654925 34135229
1386 32951 344128908 36925660
1387 3803 ماخذسازمان حفظ نبات


راهکارهای کمکی پس از برداشت به‌ منظور انبارداری انار

در طول چند دهه اخیر فعالیت‌ های پژوهشی در رابطه با میوه انار، اکثراً بر روی کاربرد تکنولوژی‌ های جدید انبارداری، به‌منظور افزایش عمر انبارداری انار و حفظ کیفیت میوه‌ های برداشت‌ شده با حتی در برخی موارد افزایش کیفیت اولیه میوه‌ های تازه برداشت ، انجام گرفت.

در این زمینه، اکثراً تحقیقات بر روی کاربرد انبار با اتمسفر کنترل‌ شده، استفاده از بسته‌ های با اتمسفر تغییر شکل یافته و کاربرد تیمارهای دمایی مانند گرم کردن متناوب و کیو رینگ در طول دوره انبارداری در سردخانه ، متمرکز شده است. چنین تیمارهایی به‌منظور کاهش علائم خسارت سرمازدگی که طی انبارداری در دماهای زیر 5 درجه سانتی‌گراد ایجاد می‌ شود، به کار می‌ روند.

عمر تجاری انار به معنای مدت‌ زمانی است که این میوه می‌ تواند یک سطح خاک از کیفیت را تحت شرایط انبارداری حفظ کند. به‌ منظور حداقل رساندن کاهش کیفیت، وضعیت فیزیولوژیکی، و توسعه میوه نقشی اساسی را در حمل‌ونقل و انبار در سردخانه ایفا می‌کند. با توجه به اینکه میوه انار جزء محصولات نافراز گرا ، است بایستی در زمان برداشت کاملاً رسیده باشد و بهترین خصوصیات ارگانولپتیک (طعم و بو) را نشان می‌دهد.

در انار، شدت بیشتر تنفس ، منجر به تسریع پوسیدگی می‌گردد. دما، رطوبت نسبی و ترکیب اتمسفر ، فاکتورهای محیطی هستند که بسته به دوره مطلوب انبارداری، می‌تواند به‌ منظور کاهش تنفس و به حداقل رساندن خسارت‌های فیزیولوژیکی و پوسیدگی به کار می‌رود.

نحوه فن‌آوری انبار

بشر از گذشته دور به واقعیت مهم درباره میوه و سبزی‌ های تازه پی برده است. اولاً هنگامی‌ که میوه ، خنک هست بهتر نگهداری می‌شوند، ثانیاً در اثر یخ‌ زدگی به آن‌ها آسیب می‌رسد. ثانیاً در هوای خشک چروکیده و پر مژده خواهد بود. بر اساس این آگاهی کنترل دما و رطوبت هوای پیرامون محصول با افزایش مطلوبیت با افزایش همراه بوده است.

منظور اصلی از انبار کردن نگهداری میوه در شرایطی است که خواص و کیفیت آن به مدت طولانی‌ تری حفظ شود. با این کار می‌توان با عرضه و مصرف تدریجی میوه از سقوط قیمت‌ های به علت فراوانی در فصل برداشت و گرانی آن در فصول دیگر جلوگیری و با کمترین ضایعات ممکن به مدت نسبتاً طولانی از انواع میوه‌ جات ، بهره‌مند بود.

درگذشته انبارهای میوه بیشتر برای نگهداری میوه‌های خشک و یا خشکبار بوده و کمتر انبارداری برای نگهداری میوه‌های لطیف و آبدار و تازه وجود داشته است و معمولاً این میوه‌ها در فصل خود به بازار عرضه و پس از مدت کوتاهی تمام می‌شدند. کما اینکه بیشتر میوه‌ها به‌ اصطلاح تازه خوری از قبیل گیلاس، انگور، توت‌فرنگی ، هلو، زردآلو و نظیر آن‌ها هنوز هم کم‌ و بیش به همین منوال عرضه می‌شوند.

فن‌آوری جدید انبار کردن و نگهداری میوه‌جات گوشتی از قبیل سیب و گلابی با میوه‌جات پوست‌ کلفت مثل انواع مرکبات و انار با حفظ بیشترین خواص مطلوب آن‌ها به مدت‌های طولانی ( 8-4 ماه ) مقدور ساخته است. میوه انار را پس از برداشت تا چندین ماه خارج از سردخانه در لابه‌لای ماسه نرم و خشک و یا گودال‌های سنتی و اصولی نگهداری نمود. در سردخانه می‌توان آن را بیشتر از شش ماه از سال نگهداری کرد.

روش‌های سنتی انبار کردن انار

به‌ طور کلی روش‌های نگهداری انار در بیشتر مناطق انار کاری، به شرح زیر می‌باشد :

نگهداری انار زیر خاک باغ

معمولاً این روش برای مقادیر کم انار و بیشتر برای مصارف شخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در محلی از باغ که رطوبت خاک کم است گودالی به عمق یک متر حفر می‌کنند. ته گودال را با ماسه پوشانده و انار را در چندین ردیف روی‌هم چیده و بین ردیف‌ها و بالای آن‌ها را خاک می‌ریزند به‌طوری‌که آب باران روی قسمت انبار نشده و نفوذ نکند.

اگر انارهای انباری شده سالم باشد و آب باران به داخل گودال نفوذ نکند می‌توان انارها را تا قبل از فروردین‌ماه سال بعد سالم نگه داشت که این میوه‌ها دارای کیفیت ظاهری و طعم خوبی نیز می‌ باشند. انار های نگهداری شده با این روش افتی در اثر تبخیر نخواهند داشت. اشکال این روش عدم امکان بازرسی وضعیت محصول قبل از انبار و هزینه نسبتاً زیاد برداشتن از انبار می‌ باشد.

نگهداری انار زیر خاک باغ

استفاده از انبار زیرزمینی برای نگهداری انار

در زمانه‌ ای قدیم در اروپا محصولات فاسد شدنی را در سرداب‌ ها و غارهایی نگهداری می‌کردند که در زمین قرار داشتند ، به‌ طوری‌ که در هوای گرم ، خنک‌تر از ساختمان‌ های سطح زمین بوده و در زمستان‌ ها بسیار سخت، خطر کمتری برای یخ‌ زدگی محصول وجود داشته است. نگهداری چاله‌ ای و با توده‌ ای، هنوز در برخی از مناطق رایج است. سبزی‌های سخت بافت مانند سیب‌ زمینی ، شلغم، کلم‌ برگ دیررس با چیدن در گودال‌ هایی در دامنه‌ ها و یا هر نقطه دیگر انبار می‌کنند که دارای زهکش خوبی هستند.

انبار های توده‌ ای فقط برای سبزی‌ های سخت بافت در مناطق با زمستان خنک، مناسب بوده است. سرداب‌ها رایج‌ترین شکل انبار های زمینی هستند که ممکن است بخشی از ساختمان‌ های بالای سطح زمین و یا اتاق‌ های زیرزمینی باشند. غالباً در دامنه تپه‌ هایی قرار دارند که در دسترس باشند. زهکش خوب و محافظت آن‌ها در برابر باران ضروری است.

وضعیت ظاهری سرداب‌ها را می‌توان با کنترل تهویه برای ورود هوای سرد و خروج هوای گرم ، از راه گردش هوا هنگامی‌که نیاز به خنک کردن آن‌ها می‌باشد بهبود بخشید ، اگرچه نمی‌توان به‌طورکلی به دمای مطلوبی در این‌گونه انبارها رسید اما یک سرداب خوب انبار مطمئنی برای سبزی‌های سخت بافت و میوه‌هایی مانند سیب است که برای مدت طولانی نگهداری می‌شوند.

استفاده از انبار زیرزمینی برای نگهداری انار

بررسی انبارهای معمولی برای نگهداری انار

این‌ گونه انبار های ساختمان‌ های عایق‌ بندی شده ساده‌ای هستند که بالای سطح زمین و یا بخشی از زیرزمین قرار دارند که با گردش هوای سرد بیرون خنک می‌شوند . هنگامی‌ که دمای محصول بالاتر از حد مورد نظر باشد چنانچه دمای هوای خارج پایین باشد، هوا با روش سنتی و مکانیکی از راه‌ های ورودی موجود در پایین و بالای آن‌ها در انبار به گردش در می‌ آید.

ساختن و اداره انبارهایی که با هوای سرد خنک می‌شوند ارزان بوده و هنوز هم به‌طور گسترده‌ای برای نگهداری سیب‌ زمینی و سیب‌ زمینی شیرین استفاده می‌شوند که نیازمند دماهای بالا به‌ منظور جلوگیری از گرد آمدن قند و سرمازدگی هستند. سیب‌ زمینی را عموماً به‌صورت کپه‌ای در انبار با عبور هوای سرد در زیر کف با کف انبار نگهداری می‌کنند.

استفاده از گودی یا انبار های روباز در گوشه‌ای از باغ که معمولاً قسمت جنوبی باغ ( به علت وجود سایه بیشتر ) می‌باشند، گودالی متناسب با میزان محصول کنده ( معمولاً به ابعاد 28171 متر) و کف آن را با پلاستیک معمولی ،ماسه و با خاک‌اره ، علوفه، پوشال، برنج، قلوه‌ سنگ (به ارتفاع 10 سانتی‌متر) پوشانده و ایزوله می‌کنند تا رطوبت به میوه‌ ها نرسد. در چیدن میوه‌ ها باید دقت نمود که سر میوه‌ ها به‌ طرف پایین باشد تا رطوبت آب باران وارد آن نشود .

در توده کردن محصول باید انار های درشت در وسط و انارهای ریز در پایین و بالای انارها چیده شوند. سپس روی توده انار را با 5 تا 10 سانتی‌ متر از شاخه‌ های یک‌ ساله درختان تبریزی، سپیدار با سایر درختان می‌ پوشانند با این روش می‌توان انار را به مدت 3-2 ماه نگهداری کرد. برخی از باغداران انار را پس از چیدن به مدت 2-3 روز در سطح باغ و زیر سایه‌ انداز درخت قرار می‌ دهند و سپس جمع‌ آوری می‌ نمایند، زیرا اعتقاد دارند که اگر انار به این روش جمع‌ آوری شود ، پوست آن نرم شده و خاصیت انباری آن بیشتر می‌شود.

استفاده از انبارهای سقف دار جهت نگهداری انار

در این‌ گونه انبارها باید در صد رطوبت کم بوده و درجه حرارت بین 5-10 درجه سانتی‌ گراد باشد و نور مستقیم به داخل آن نتابد و برای انجام عمل تهویه دریچه تهویه هوا نیز وجود داشته باشد نحوه انبار کردن انبار بدون سقف است با این تفاوت که روی میوه‌ ها را نپوشانده و آن‌ ها را وارونه نیز نمی‌گذراند.

قبل از انبار کردن بهتر است انبار را با سموم قارچ‌ کش از جمله ترپسین ام، به نسبت 3-2 در هزار محلول‌ پاشی کرد تا از پوسیدگی میوه‌ها جلوگیری شود همچنین لازم است از ورود انارهای آلوده و ترک‌ خورده و زخمی به انبار ممانعت به عمل آید.

 

 

استفاده از انبارهای سقف دار جهت نگهداری انار

نکات قابل‌توجه در نگهداری انار به‌ صورت سنتی:

  1.  قبل از انبار کردن بهتر است، انبار را با سموم قارچ‌ کش محلول‌ پاشی کرد تا از پوسیدگی میوه‌ ها جلوگیری شود.
  2.  برای مبارزه با موش باید از طعمه مسموم که از مخلوط کردن تخمه آفتاب‌گردان ، تخمه‌ کدو، مغز گردو، مغز بادام و یا گندم با سم فسفر دو زنگ تهیه می‌شود استفاده کرد، و در کنار انبار و در مسیر رفت‌ و آمد موش‌ ها قرارداد.
  3.  اگر در نظر است انارها برای مدت طولانی نگهداری شوند، باید واریته هایی را انتخاب نمود که برای نگهداری مناسب بوده و قبل از رسیدن کامل چیده شوند.
    چون انارهای رسیده در طول نگهداری کیفیت و طعم خود را از دست می‌دهند، لذا پیشنهاد می‌شود انار را قبل از رسیدن کامل چید و انبار کرد، انبارداری مراحل نهایی رسیدن را طی کرده و طعم مطلوب خود را به دست آورد.
    حالت اسیدی انارهای انبار شده در طول مدت نگهداری کاهش‌ یافته و طعم بازارپسندی در پایان انبارداری خواهد داشت.
  4. باید دقت داشت انارهایی که برای انبار کردن برداشت می‌شوند ، ضربه ندیده، قابل نگهداری باشند، زیرا در صورت وجود کوچک‌ترین منفذ یا صدمه در پوست سبب پوسیدگی محصول در انبار خواهد شد.
  5.  انارهایی که برای نگهداری انتخاب می‌ شوند باید سالم ، عاری از هرگونه ترک‌خوردگی و آفت یا بیماری باشند.
    مهم‌ترین مشکلی که باغداران در این‌ ارتباط دارند آفت کرم گلوگاه است، که تشخیص آن از روی ظاهر انار آسان نیست.
    اگر این‌ گونه انارها وارد بازار شوند، پس از مدتی پوسیده و بر روی سایر انارهای انبار اثر نامطلوب خواهند گذاشت.

باغداران از طریق مشاهده فضولات باقی‌ مانده از لارو حشرات در قسمت تاج میوه به وجود کرم گلوگاه پی برده که برای تشخیص آلودگی تاج آن را می‌کنند ، که این به‌هیچ‌ وجه صحیح نبوده و توصیه نمی‌ شود. در بررسی اولیه انارهای آلوده به کرم‌ های گلوگاه، چنین تشخیص داده‌ شده که در انارهای آلوده، چون کرم گاه در طرف تاج و زیرپوست فعالیت دارد رنگ این قسمت به قرمز کدر تمایل پیدا کرده است در صورت تجربه کافی از این طریق نیز می‌توان انارهای آلوده را جدا ساخت.

6.  در انبارداری سنتی و خصوصاً در روش استفاده از اتاق‌ ها و انبارهای روستایی، لازم است دریچه‌ ها به‌گونه‌ ای باشد که با تغییر هوا بتوان از گرم شدن و با سرد شدن زیاد انبار جلوگیری کرد. ضمناً جریان زیاد هوا باعث خشک شدن انارها نگردد.

بررسی معایب نگهداری سنتی انار

با توجه با این‌که در نگهداری انار به‌صورت سنتی شرایط انبار (حرارت، رطوبت، تهویه و …) قابل‌کنترل نیست، لذا روش مذکور مطلوب نبوده و معایب زیادی از جمله موارد زیر دارد:

الف- مدت نگهداری محدود بوده، که با توجه به شرایط انبار این مدت متغیر خواهد بود.

ب- آفات و ضایعات در انبارهای سنتی به علت تبخیر و پوسیدگی زیاد بوده و به خاطر از بین بردن بخشی از محصول ، از نظر اقتصادی هم روش خوبی نخواهد بود.

ج- کیفیت انارهای نگهداری شده در انبارهای معمولی، مخصوصاً ردیف‌های رویی خوب نبوده و بازارپسند نیست.

د- در خیلی از موارد موش و حیوانات دیگر خسارات قابل‌توجهی به محصول وارد می‌آورند.

ه- باغدار مجبور خواهد بود با گرم شدن هوا در اواخر فصل زمستان بدون توجه به نیاز بازار محصول انبارداری خود را بفروشد که در برخی از اوقات دچار ضرر و زیان نیز می‌شود.

و_ به علت گرم شدن هوای انبار در بخشی از فصل نگهداری ، پوسیدگی انارهای ناسالم مخصوصاً انارهایی که گلوگاه دارند، پیشرفت کرده و اثر نامطلوبی روی انبار می‌گذارند. میوه‌های انار را می‌ توان تا چندین ماه خارج از سردخانه در لا به‌ لای ماسه نرم و خشک نگهداری نمود.

انار از جمله میوه‌ هایی است که قبل از رسیدن کامل برداشت‌شده و در محل مناسبی نگهداری شود فعالیت رسیدن آن متوقف نشده بلکه به‌تدریج می‌رسد و رنگ طعم و مزه آن بهتر و بازار پسند تر می‌شود. بخصوص انارهای پوست سفید و پوست‌کلفت که قابلیت نگهداری طولانی‌تری دارند.

بررسی معایب نگهداری سنتی انار

نگهداری انار به طریق صنعتی

اگرچه نگهداری انار در سردخانه و در شرایط مناسب امتیازات زیادی دارد، ولی متأسفانه هنوز این کار در بین انار کاران کشور ما معمول نشده است. بر طبق بررسی‌ های انجام‌ شده انار را می‌ توان در درجه‌ های حرارت 4-2 درجه سانتی‌ گراد و رطوبت نسبی 75 تا 85 درصد برای مدت 4 تا 7 ماه به‌ خوبی نگهداری نمود، به‌ طوری‌ که به کیفیت محصول هیچ‌ گونه آسیبی نرسد و قابل صدور به خارج از کشور نیز باشد.

البته قابلیت نگهداری انبارهای مختلف متفاوت می‌باشد و باید برنامه‌ریزی خاصی در رابطه با نگهداری انار در سردخانه صورت گیرد تا در هر زمان یکی از ارقام را به بازار عرضه کرد. بعضی از ارقام همچون انار ملس و ترش ساوه را می‌ توان تا بعد از فروردین‌ ماه در سردخانه به‌ خوبی نگهداری کرد.

 

نگهداری صنعتی و مزایای آن

اگرچه نگهداری انار به‌صورت سنتی امکان‌ پذیر است ولی باید امکانات کافی برای نگهداری به طریق سنتی فراهم گردد ، زیرا:

الف- نگهداری به طریق صنعتی باعث جلوگیری از تلفات شده و کیفیت محصول عرضه‌شده را به نحو بسیار مطلوبی بالا می‌برد، همچنان به کشاورزان اجازه می‌دهد در زمان مناسب و دلخواه خود میوه خود را به بازار عرضه کنند.

ب- چون انار فقط در زمستان سردخانه را اشغال می‌کند ، پس می‌توان از سردخانه در فصول دیگر برای نگهداری سایر محصولات استفاده نمود و روشن است که از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه خواهد بود.

ج- درصورتی‌ که انبارداری صنعتی معمول گردد امکان بسته‌ بندی و عرضه تدریجی میوه انار به بازارهای صادراتی بیشتر شده و می‌ توان در این زمینه برنامه‌ ریزی‌ های مطلوب و قابل‌ اطمینانی ارائه نمود.
علاوه بر موارد فوق امتیاز دیگری که نگهداری انار در سردخانه دارد، شناخته شدن انارهای آلوده به کرم گلوگاه و جدا کردن آن‌هاست، مخصوصاً در شرایط فعلی که باغداران مبارزه کافی را معمول نکرده این آفت یکی از مشکلات صادرات انار می‌باشد .

این امر باعث خواهد شد که انارهای صادراتی به آفت مذکور آلوده نباشند.
انارهای آلوده به این آفت پس از یکی، دو ماه نگهداری در سردخانه‌ها از طریق علامت‌ های روی پوست و قابل جداسازی است.

نگهداری صنعتی و مزایای آن

آشنایی با سردخانه ها و انواع آن

بی‌گمان آقای جیم هاریس استرالیایی، بنیان گزار سردخانه نوین بوده است. در سال 1851 میلادی سردخانه‌ی کوچک کمپرسور داری را با وسایل جانبی آن و با مخزن یخ در شهر گیلانک در ویکتوریای استرالیا، در نخستین کارخانه یخ‌سازی دنیا طراحی و ساخته شد در سال 1854 آقای هاریس انحصار امتیاز انگلیسی شماره 717 را برای تولید سرما، به‌وسیله تبخیر مایعات فرار در خلأ، دریافت کرد که احتمالاً از نظر اهمیت اختراعی مساوی با ماشین بخار بوده است.

اصول کلی آقای هاریس در سردخانه نوین، بدون تغییر مانده است. سیستم به‌سرعت گسترش یافت و به‌طور مکانیکی سردخانه که مواد طبیعی مانند چوب‌ پنبه و خاک‌ اره عایق‌ بندی شده بود در طول چند سال بکار گرفته شد. در سال 1879 اولین محموله مواد غذایی فاسد شدنی گوشت گاو یخ‌زده از استرالیا به انگلستان بود که از راه دریا برای مسافتی طولانی با موفقیت فرستاده شد.

سردخانه‌هایی که برای میوه و سبزی‌ها استفاده می‌شوند در مقایسه با دیگر سردخانه‌ ها دارای امکانات ویژه‌ای می‌ باشند. این‌ها دربرگیرنده ظریف خنک‌ کنندگی بالا، کنترل دقیق دما و رطوبت نسبی 90 تا 95 هستند. سنجه حداقل معمولی سرد کردن عبارت است از سرد کردن روزانه انبار به میزان %10 ظرفیت انبار با مقدار اولیه‌ای که کمتر از 0.5 درجه سانتی‌گراد در ساعت نباشد.

چنین ظرفیتی نیازمند یک‌ تن (3.5کیلووات) ظرفیت سردکننده به‌ اندازه هر 18 تن محصول برای انبار کوچک تا 150 تنی می‌باشد و برای انبارهای بزرگ‌تر یک‌تن به ازا هر 25 تن محصول مورد نیاز است. ظرفیت سردکننده برای انبارهای بزرگ را می‌توان با در اختیار داشتن 2 کمپرسور و یا بیشتر و با به‌وسیله‌ی تکنیک سیلندرهای تخلیه کننده در یک کمپرسور تأمین کرد.

کنترل دما باید به صورتی باشد که اختلاف دما در فضای انبار از یک درجه سانتی‌گراد درجه بیشتر نباشد و تغییرات آن در هر زمان و موقعیت بیشتر از 1.5 درجه سانتی‌گراد نباشد اختلاف درجه حرارت تأثیر تعیین‌کننده‌ای در مدت نگهداری بیشتر محصول به‌ویژه آن‌هایی خواهد داشت که در پایین از 5 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شوند. عایق‌بندی دیوارها و سقف معادل با 4 سانتی‌ متر لایه‌ی چوب‌ پنبه‌ای به ازا هر 10 درجه اختلاف دما بین داخل و خارج مورد نیاز است.

سردخانه روستایی مورد استفاده برای انار

قبل از متداول شدن سردخانه‌های مدرن ، انبارهایی در مناطق پرورش درختان میوه سردسیری برای نگهداری میوه‌های مانند سیب و گلابی ساخته می‌شد، که با استفاده از هوای سرد محیط قادر بودند میوه‌ها را در درجات پایین حرارت و با رطوبت مناسب تا مدتی نگهداری کنند.

اگر از این نوع انبارها به‌خوبی بهره‌برداری شود و شرایط آن‌ها با کنترل مداوم نزدیک به شرایط مطلوب نگهدارنده، می‌توان بعضی از میوه‌جات سردسیری انباری (پاییزه) مثل سیب ، گلابی، به، انار و حتی مرکبات را حدود 4 تا 6 ماه با کیفیت نسبتاً خوب نگهداری کرد.

سردخانه‌های مدرن جهت نگهداری از انار

با فراهم آوردن امکان کنترل اتمسفر داخل انبار از نظر حرارت و رطوبت، نوع تازه‌ای از انبارهای میوه ساخته‌شده که به سردخانه‌ های مدرن معروف‌اند. با بهره‌گیری از این سردخانه‌ ها، وسیله نگهداری میوه‌ ها، وارد مرحله عملی جدیدی شد و این امکان به دست آمد که ارقام میوه را از یک ماه تا هشت ماه حتی با انبارهای مدرن‌تر از فصل‌ به‌ فصلی، سالم و با خواص مطلوب نگهداری و به‌ تدریج به بازار عرضه نمود.

در سردخانه‌ های قدیمی و معمولی فقط می‌ توان میزان حرارت و رطوبت را تحت کنترل درآورد، ولی در سردخانه‌های جدیدتر ، علاوه بر عوامل مزبور میزان گازهای اکسیژن ، گاز کربنیک و اتیلن نیز قابل‌ اندازه‌ گیری می‌باشد. این انبارها به اسم انبارهای با اتمسفر کنترل شونده نامیده می‌شوند. درجه حرارت مناسب برای نگهداری اکثر میوه‌ ها به‌طورکلی بین یک درجه زیر صفر تا یک الی ده درجه بالای صفر و به‌ عبارت‌ دیگر درجه‌ های نزدیک به صفر می‌باشد.

این درجه حرارت در طول نگهداری میوه باید ثابت بماند. سر نگهداری میوه در حرارت کم و دلیل طولانی‌تر شدن عمر آن کاهش تنفس میوه در این شرایط می‌باشد که موجب می‌شود دوره بحرانی میوه به تأخیر بیفتد و فعل‌ و انفعالات گوناگون که باعث تجزیه نسج و ضایع شدن آن می‌شوند کندتر گردد.

سردخانه

 

منبع: راهنمای جامع و مصور کشت و پرورش انار، مهندس فاطمه خدابنده لو

دیدگاه شما با موفقیت ثبت شد.

نظرتان را ثبت نمایید.

شماره همراه شما منتشر نخواهد شد.

تماس با ما